फिल्मी खबर साप्ताहिक पत्रिकाका लागि अभिनेता राजेश हमाल सँग उक्त पत्रिकाका सम्पादक शान्ति प्रियले गरेको कुराकानी लाई न्यूजपेजथ्री डटकमले साभार गरेको छ । 

हमाल जी, आराम हुनुहुन्छ ?

आराम छु । चलिरहेको छ ।

आजभोलि के गर्दै हुनुहुन्छ ?

विदेश भ्रमण सकाएर केहि अघि फर्के । त्यसपछि पनि काठमाण्डौं आउने वित्तिकै उपत्यका बाहिर तिर लागे । यस्तै छ भन्नुपर्छ ।

भूकम्पलाई कसरी महशुष गर्नुभयो ?

पहिलो भूकम्पमा म विदेश तिरै थिए । यस कारण त्यो अनुभुत हुन सकेन । तर दोश्रो भूकम्पमा भने राम्रै अनुभुति भयो । मान्छेले सबैभन्दा पहिला आफैंलाई माया गर्दो रहेछ । सम्पूर्ण विर्सेर मैले आफुलाई नै बचाउने प्रयास गरे । जसका कारण मधुको व्यङ्ग्य अझै सहनुपर्छ ।

भनेपछि खासमा तपाईले भूकम्प मिस गर्नुभयो ?

एक अर्थमा मिस गरे । तर केहि वर्ष अघि मैले जापानमा ९ रेक्टर सम्मको भूकम्प अनुभुत गरेको छु । बाढी, पहिरो वा अन्य प्राकृतिक प्रकोप भन्दा पनि सबैभन्दा शक्तिशालि त भूकम्प नै हो । जस्तै बलवानलाई पनि निरीह बनाइदीन्छ भूकम्पले ।

नेपालले अहिलेको भूकम्पबाट के शिक्षा लिनुपर्छ ?

नेपालमा पहिले देखी नै भूकम्पीय खतरा छ भनि आइएकै हो । भूकम्पविदहरुले अनुमान गरेजति मानविय वा भौतिक क्षतिको सामना अझै हामीले गर्नु परेन । तर भूकम्पीय जोखीममा नेपाल छ र तिमीहरु सचेत हुनुपर्छ भन्ने जनचेतना जगाएर यो भूकम्प गएको छ । यसकारण अब हामी सचेत हुन जरुरि छ ।

भूकम्पका कारण नेपाली चलचित्र उद्योग पनि नराम्ररी प्रभावित भएको छ । यसलाई तपाइले कसरी हेर्नु भएको छ ?

भूकम्पले नेपाली चलचित्र क्षेत्रलाई मात्रै होइन कि सबै क्षेत्रमा प्रभाव पारेको छ । जसका कारण नेपालको विकाशक्रम कोहि वर्ष पछि धकेलिएको आभाष हुन्छ । खासमा राज्य संचालक नेताहरुले, सरकारले यसपछिको अवस्थालाई सदुपयोग गर्ने हो भने विकाश गरेर झन् अघि पनि बढ्न सकिन्छ । हो चलचित्र प्रभावित भएको छ तर हिन्दि, अंग्रेजी चलचित्र चलेकै छन् । यसकारण नेपाली चलचित्रलाई सहिदीशाबाट चलाउने हो भने अब विस्तारै वातावरण बन्दै गएको छ ।

स्टारडम प्रति तपाइको के धारणा छ ?

हलिउड, वलिउड सबै स्टारडममा नै केन्द्रित छ । मैले सुनेको छु हाम्रो उद्योगमा पछिल्लो चरणमा केहि स्टारडम खस्केको छ । खासमा कमर्शियल सिनेमामा सधैं दर्शकले चिनीरहेकै अनुहार खोज्छ । यसैले स्टारडमको चर्चा हुने गरेको हो । स्टारडम जसरी विकाश हुदै जान्छ क्रमशः अर्को स्टार स्थापीत हुँदै जान्छ । स्टारको भ्याकुम हुनु हुँदैन कमसेकम कमर्शियल सिनेमाका लागी भने मात्र पनि ।

हाम्रो चलचित्र उद्योगको बारेमा के छ राय ?

विस्तारै विकसीत भइरहेको छ । हाम्रो उद्योग सँग तुलना गर्ने किसीमको होइन की हाम्रो आफ्नै किसीमको छ । चलचित्रका क्रियाशिल कलाकार–प्राविधीक सबैको मिलेमतोमा यो उद्योगलाई क्रियाशिल उद्योग बनाउन सकिन्छ । नराम्रा चलचित्रको संख्या कति भयो र के भयो भन्नुपर्दा पनि राम्रा चलचित्र बनाउ भन्ने धेयमा हामी हुनुपर्छ । केहि राम्रा चलचित्रले उद्योगलाई धानीरहेको हुन्छ । श्रृजनालाई स्वतन्त्र व्यवसाय बनाउन, निर्माण गरीएको चलचित्रलाई मूल्याङ्कन गरौं ।

विकास बोर्डले चलचित्र मापदण्ड ल्याइरहेको छ । यसलाई कसरी लिनुहुन्छ ?

म यसको विपक्षमा छु । सिर्जनामा अंकुश लगाउनु हँुदैन । यदी डे वान वाट नै यो ल्याइएको भए के हामी यहा हुन्थ्यौं र न म हुन्थे, न तपाई हुनुहुन्थ्यो । न त अरु कोही नै हुन्थ्यो । सिर्जना गर्न सबै स्वतन्त्र हुनुपर्छ । डेमोव्रmेसीमा मिडिया स्वतन्त्र भएन भने त्यसको के अर्थ सिनेमा पनि त मिडिया हो । कसैलाई वन्देज लगाउनु भन्दा पनि क्रियशनलाई वर्गीकरणमा जानुपर्छ ।

अनियन्त्रित रुपमा निर्माण हुने गरेको चलचित्र नियन्त्रण गर्न यो ‘मापदण्ड’ भनिएको छ नि त ?

यसो गर्नु झन वचपना हो । सिर्जनामा अंकुश लगाएर उपलब्धी हुँदैन । यो सोच जसरी बनाइयो त्यो नै आपत्तिजनक छ । कुनै पनि वेला नयाँ मान्छे, नयाँ विचार र नयाँ सिर्जना नआएको भए के नेपाली चलचित्र यहाँ आइपुग्थ्यो र ?

एक पछि एक नराम्रा चलचित्रको, असफल चलचित्रको बाढीलाई कसरी लिनुहुन्छ त ?

हामी यहिनिरै गलत छौं । कहिलै पनि हाम्रो नराम्रा चलचित्र कति बने भन्ने तिर नलागौ न । वर्षमा ४÷५ वटा राम्रा चलचित्र आए भने पुग्छ । नराम्रा जतिसुकै आउन न तपाई हामी जस्तो चलचित्रकै मान्छेलाई धेरै भन्दा धेरै चलचित्र निर्माण हुने वलिउडमा गत वर्षका उत्कृष्ट १० चलचित्र थाहा छ त ? यसैले हामी नराम्रा चलचित्र कति बने भन्नेतिर लाग्नुभन्दा पनि राम्रा चलचित्र, सफल चलचित्र वर्षमा ४÷५ वटा पनि आएन भने मात्रै चिन्ता गर्न तिर लागौं ।

चलचित्रको वर्गीकरण नै समाधान हो त ?

आसमा भन्दा हाम्रो यहा वर्गीकरण गरीहाल्न पनि त्यति सजिलो भने छैन । हाम्रो चलचित्रहरुको लागत को अनुपात त्यति फरक छैन । यसैले वर्गीकरण गर्ने नै हो भने पनि अन्य देशमा जस्तो हैन की हाम्रो आफ्नै किसीमको मान्यता बनाएर मात्रै गर्न सकिन्छ । होइन भने वर्गीकरण गरीहाल्नु पनि त्यति राम्रो पक्कै होइन ।

नेपाली चलचित्रको मूख्य समस्या कहा देख्नुहुन्छ ? 

हाम्रो प्रदर्शन प्रणालीमै व्यवस्थापन ठीक छैन । सुधार गरीहाल्नु पर्ने वा व्यवस्थापन गरीहाल्नुपर्ने नै प्रदर्शनमा हो । एउटा मेकरले चलचित्र बनाइसकेपछी ढुक्कले विश्वासका साथ प्रदर्शनको जिम्मा लगाउन सक्यो भनेमात्रै चलचित्रमा गर्ने लगानी वृद्धि गर्न सकिन्छ ।

लगानी त भइरहेकै छ चलचित्रमा ?

मैले ०४६ सालमा युगदेखी युगसम्म खेल्दा चलचित्रमा करिव ५० लाख लगानी हुन्थ्यो । यतिखेर कतिपय चलचित्रलाई निर्माण गर्न यति पैसा पनि लाग्दैन । भनेको के हो भने समय सन्दर्भमा लगानी घटेको छ बढेको छैन ।

तपाई पनि मेकीङमा आउने कुरा थियो नि हरायो की के छ योजना ?

बनाउने त मन छ । आट पलाइरहेको छैन । म निर्माण भन्दा पनि प्रदर्शन को व्यवस्थापनबाट तर्सेको छु । चलचित्र भनेको निर्माण गर्नु मात्रै त पक्कै होइन । यसैले प्रदर्शन शैलीलाई सहजीकरण गरी चुस्त दुरुस्त गर्नु जरुरी छ ।

यसो भए चलचित्र निर्माण नगर्ने त ?

जिना यहाँ, मर्ना यहाँ, जाना कहाँ ?